Η παρουσίαση του βιβλίου έγινε στις 22-4-2025, ώρα 7.00 μ.μ, στο κτίριο της Τράπεζας της Ελλάδος στο Αγρίνιο
Θέμα εισήγησης : ψυχογραφική προσέγγιση των χαρακτήρων του βιβλίου
Ευχαριστώ θερμά το συγγραφέα του βιβλίου “από τη σάρκα ως την ψυχή” και συνάδελφό μου Ευθύμιο Πριόβολο για την τιμή και την εμπιστοσύνη να μιλήσω για το βιβλίο του, για ένα εξαιρετικό πράγματι κοινωνικό – ηθογραφικό μυθιστόρημα, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΚΨΜ πριν από λίγον καιρό (αρχές του 2025). Είναι όντως αξιοθαύμαστος ο τρόπος, ο ρεαλιστικός και ακομπλεξάριστος λόγος και το ύφος που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, για να αποδώσει τη ζωή μιας ευυπόληπτης μεσοαστικής οικογένειας από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1960 μέχρι το 2015, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην κόρη της οικογένειας, τη Φλωρεντία ή Φλώρα ή Θάλεια ή Μαργαρίτα κάποιες φορές. Όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου “από τη μία ο αντισυμβατικός χαρακτήρας της και η άκρατη σεξουαλικότητά της την οδηγούν να φλερτάρει όχι μόνο με τον έρωτα, κάνοντάς τον και επάγγελμα, αλλά και με την ποίηση του θανάτου. Από την άλλη, η εσωτερική ευγένεια, η μόρφωση, οι αξίες με τις οποίες μεγάλωσε συγκροτούν τον άλλο εαυτό της. Είναι τα δυο της πρόσωπα: η όμορφη, η ευαίσθητη, η έξυπνη γυναίκα και το σκοτεινό πρόσωπο του ηδονιστικού τέρατος”.
Το καταπληκτικό εξώφυλλο του βιβλίου και οι στίχοι του Τίτου Πατρίκιου που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην αρχή “… πόσες αδυναμίες έπρεπε να κατανικήσω / με πόσες πρέπει κάθε στιγμή να αντιπαλεύω”, μας προδιαθέτουν και μας οδηγούν στη λεηλατημένη ζωή μιας γυναίκας, με έντονες ψυχολογικές διακυμάνσεις, από τη σάρκα ως την ψυχή όπως η ίδια αποκαλύπτει μια μέρα στη φίλη της (σελ. 434) “η ζωή μου ήταν ένας δρόμος πολύ δύσκολος και μακρύς “από τη σάρκα ως την ψυχή” , που λέει και ο αγαπημένος μου Εμπειρίκος. Μπορεί να λοξοδρόμησα, να λάθεψα, πήρα ωστόσο μεγάλα μαθήματα”.
Κι επειδή οι ζωές των ανθρώπων δεν είναι ξεκομμένες από την εποχή τους, ο συγγραφέας ευκαιριακά αναφέρεται σε κάποια γεγονότα όπως : στην καταγωγή της οικογένειας και τα γεγονότα στη Κωνσταντινούπολη τέλος του 19ου αιώνα, την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα τη δεκαετία του ΄60, τη συναυλία των Rolling Stones. Στη Δικτατορία του 1967, την κηδεία του Γ. Παπανδρέου και του Γιώργου Σεφέρη, στο Πολυτεχνείο και τα γεγονότα της Κύπρου το 1974, στο σεισμό του 1999, στο δυστύχημα των Τεμπών και τους Ολυμπιακούς αγώνες του 2004, στην οικονομική κρίση και τα μνημόνια, που μεταξύ άλλων οδήγησαν πολλούς νέους στο εξωτερικό για εργασία.
Θα προσπαθήσω , πέρα από τα γενικά στοιχεία, να έρθω πιο κοντά στα πρόσωπα του βιβλίου και να σκιαγραφήσω τους ανθρώπινους χαρακτήρες. Η Φλώρα είναι η μοναδική κόρη της Ρηνούλας και του Λάμπρου Ναρσή, οι οποίοι έχουν ακόμη δύο αγόρια, το Γιώργο και τον Εφραίμ. Ήσυχοι κι αγαπημένοι οι γονείς, κάνουν τα πάντα, για να μεγαλώσουν τα παιδιά και να μην τους στερήσουν τίποτα. Τηρούν τα έθιμα και τις παραδόσεις, η Ρηνούλα στο σπίτι, κλασική Ελληνίδα μάνα και ο Λάμπρος εργάζεται σκληρά στο μαγαζί που διατηρεί. Η Φλώρα, πολύ ζωηρή από μικρή, αλλά και πολύ έξυπνη και εμφανίσιμη. Έχει υψηλούς στόχους, διαφωνεί και συγκρούεται με το Γιώργο, που είναι αυστηρός , ορθολογιστής και σπουδάζει Ιατρική. Ο Εφραίμ και ως ο μικρότερος αδερφός, είναι πιο συγκαταβατικός μαζί της. Είναι πολύ καλή μαθήτρια και πολύ κοινωνική, οραματίζεται ένα μέλλον λαμπρό , πέρα από τη συμβατική πραγματικότητα και τους καθωσπρεπισμούς, κάπου στο εξωτερικό, με καριέρα στο θέατρο ή στον κινηματογράφο ή σε άλλες τέχνες όπως το χορό, που της βγάζουν έναν άλλο εαυτό και όχι εκείνο που θέλει η οικογένειά της. Περνάει στη Φιλοσοφική Αθήνας, κάνοντας αυτό που θέλουν οι γονείς και γνωρίζει τον έρωτα στο πρόσωπο του Πέτρου, φοιτητή του Χημικού, ο οποίος την αγαπάει και την προσέχει. Για συγκάλυψη των ανομιών έχει τις φίλες της, την Ελένη και τη Γεωργία, που τις ενημερώνει αμέσως και απροκάλυπτα για όσα κάνει. Εκείνες διαφωνούν, αλλά συμμορφώνονται στα λεγόμενά της.
Με ένα περίεργο τρόπο την πλησιάζει ο Μάρκος, ένας γοητευτικός και σκοτεινός τύπος, που τη βάζει σε σκέψεις, εγωκεντρική καθώς είναι και έτοιμη να δοκιμάσει τα πάντα (σελ. 101) “έτσι είναι η ζωή. Αποφάσεις, επιλογές, μικρές ή μεγάλες, στην κατάλληλη ή όχι στιγμή, πότε με τη λογική , πότε με το συναίσθημα. Κάθε επιλογή έχει τις συνέπειές της, που αργά ή γρήγορα θα βρεθούν μπροστά και θα μας κοιτάξουν”. Και λειτουργεί τότε ο άλλος εαυτός, ο αυτοκαταστροφικός, που με θάρρος, τόλμη και αποφασιστικότητα κάνει το επόμενο βήμα, βγαίνοντας εκτός ορίων, πέρα από κάθε ηθικό φραγμό : χωρίζει τον Πέτρο, παρατάει τη Φιλοσοφική, δημιουργεί μια έντονη ερωτική σχέση με το Μάρκο, συχνάζει στο καμπαρέ, γνωρίζει τη Ζενί που την οδηγεί ακόμη και στην πορνεία. Δεν το βάζει κάτω, γράφεται στον Πειραϊκό Σύνδεσμο, για να σπουδάσει ηθοποιός, η οικογένειά της τρελαίνεται, συγκρούεται με τον αδερφό της και η ζωή της αλλάζει όταν παντρεύεται το Δημήτρη, έναν μοναχογιό ευκατάστατης οικογένειας, οπότε όλοι ηρεμούν. Καρπός του έρωτά τους ο γιος τους Ανδρέας, που τον λατρεύει. Δεν μπορεί όμως να αντέξει τη μοναξιά του σπιτιού, επιμένει να δουλέψει και στην άρνηση του Δημήτρη και την επιμονή του να μείνει σπίτι εγκαταλείπει το παιδί και την οικογένεια και ακολουθεί τον ίδιο παλιό δρόμο, παραδομένη στα πάθη της. Εγκατάλειψη οικογενειακής στέγης και ειδικά του γιου της σημαίνει ύβρη, είναι το μεγαλύτερο αμάρτημά της, για το οποίο θα πληρώσει.
Τα χρόνια περνούν , τα αδέρφια της ζουν με τοις οικογένειές τους στο εξωτερικό. Εκείνη αισθάνεται ικανοποιημένη με τα χρήματα και όσα με διάφορους τρόπους απέκτησε, αλλά και μόνη. Ο γιος της έχει μεγαλώσει, δεν τη δέχεται, την απορρίπτει. Θεωρώ πως μια από τις πιο δύσκολες στιγμές στη ζωή της είναι η παρακολούθηση του γάμου του από μακριά. Μια σκηνή , που δίνει ο συγγραφέας με συγκλονιστικό τρόπο σελίδα 345 “σε μια απόσταση, μια γυναικεία φιγούρα έστεκε ακίνητη, δίπλα στον κορμό ενός δένδρου, μοναχική και παράξενα θλιμμένη, κρατώντας την αναπνοή της. Πότε πότε έκλεινε τα μάτια της, δάκρυα κυλούσαν κι έφταναν στα χείλη της, δεν έβγαιναν λέξεις”. Μια άλλη σχέση της με τον καθηγητή Φωκίωνα Χαρμίδη δεν ευδοκίμησε, αν και εκείνος ήθελε, πέρασαν όμως από τη ζωή της πολλοί ανώνυμοι ευκατάστατοι πελάτες, αλλά την έτρωγε η απόρριψη του γιου της.
Δε θα αποκαλύψω περισσότερα, θα θέσω όμως ερωτήματα, τα οποία θα σας προτρέψουν να αγοράσετε το βιβλίο και να απαντήσετε διαβάζοντάς το. Άσκησε τελικά η Φλώρα το επάγγελμα του ηθοποιού με επιτυχία, όπως φανταζόταν; Τι απέγιναν οι γονείς της; Τι έμαθε για τη Ζενί (την Ευγενία Γιαννακοπούλου), με την οποία είχε μια ιδιαίτερη σχέση και τη μύησε στην πορνεία; Ποιο τραγικό γεγονός την έκανε να δυστυχήσει, πληρώνοντας τα κρίματά της και τιμωρώντας τον κακό της εαυτό; Ποια ήταν η Μαρίλη και ποια η σχέση της με την οικογένειά της; Τι απέγιναν οι φίλες της και ποιο πρόσωπο συνάντησε μετά από πολλά χρόνια που της συμπαραστάθηκε και της έδωσε χαρά; Ποιος τη βοήθησε να αποκτήσει ένα ιερό ρόλο , να κάνει όσα δεν έκανε στο γιο της και να οδηγηθεί στην κάθαρση; Και τελικά, πόσο μεγάλη σοφία ζωής κρύβει το “παν μέτρον άριστον” , που η Φλώρα δε σεβάστηκε σχεδόν ποτέ;
Τελειώνοντας , να σας ευχαριστήσω για το χρόνο και την προσοχή σας, να σας πω ότι απόρησα πραγματικά πώς ο συγγραφέας κατάφερε να δώσει τόσο καλά και πειστικά την ιστορία της ζωής 50 περίπου χρόνων ενός ανθρώπου του άλλου φύλου, κάτι που παρατηρούμε και στο προηγούμενο μυθιστόρημά του με τίτλο “Εκεί ήταν η αγάπη”! Να τον ευχαριστήσω για άλλη μια φορά και να του ευχηθώ καλή συνέχεια σε ό,τι κάνει.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΙΒΙΤΣΑΝΟΥ ΝΤΑΝΟΥ
