Τον Ιούλιο του 2024 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις faggoto books το 2ο βιβλίο του Παναγιώτη Σκληρού, με τίτλο “Η Αλτάνη και άλλες λευκαδίτικες ιστορίες”, ένα πόνημα που οφείλει να έχει στα χέρια του ο κάθε Λευκαδίτης , όπου κι αν ζει, από όποιο μέρος του νησιού κι αν κατάγεται.
Καταπληκτική δουλειά από τις εκδόσεις faggoto, με εξώφυλλο από την Ευτυχία Λιάπη και πολύ καλή επιμέλεια από την Ελευθερία Κοψιδά! Με αφορμή τον τίτλο του βιβλίου ο Σκληρός γράφει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του “Ιδιαίτερα τιμώ στο πρόσωπο της Αλτάνης τις γυναίκες που δούλεψαν στις αλυκές Αλεξάνδρου, στους Καριώτες.
Τιμώ τις μορφές των γυναικών με τα κέρινα πρόσωπα, γεμάτα αλάτι και ιδρώτα . Με το ζεμπίλι και τον αριθμημένο κάδο στο κεφάλι, με τα γυμνά τους ποδάρια που πάταγαν λάσπη και κρουσταλλένιο αλάτι… Για μένα οι αλυκές είναι ένας Παρθενώνας για τη Λευκάδα και θα πρέπει να αναδειχτούν ως χώρος και ως μνήμη” (εικόνα εξωφύλλου).
Στις 382 σελίδες του βιβλίου διακρίνουμε μετά τον τίτλο : τα περιεχόμενα, αντί προλόγου ( τι είπαν για το πρώτο βιβλίο ειδικοί), εισαγωγή του δημιουργού, 37 τιτλοφορημένα κεφάλαια, που εκτός από τα κείμενα παραθέτονται και οι αντίστοιχες φωτογραφίες και το γλωσσάρι. Για το πρώτο βιβλίο, που κυκλοφόρησε το 2023 από τις ίδιες εκδόσεις με τίτλο “Μικρές λευκαδίτικες ιστορίες” η Βασιλική Χρυσανθοπούλου (Αναπληρώτρια καθηγήτρια Κοινωνικής ΛαογραφίαςΤμήματος Φιλολογίας ΕΚΠΑ) μεταξύ άλλων αναφέρει “τα κείμενά του, με άφθονο ιδιωματικό γλωσσικό υλικό, σε άνετο ύφος και με βιωματική αμεσότητα, συχνά πλαισιωμένη από εθνογραφικά και ιστορικά πολύτιμες φωτογραφίες λειτουργούν ως ένα αποθετήριο γνώσεων και ως ένα προσκλητήριο νοερής ανάμνησης για ανθρώπους , επαγγέλματα, αξίες και πρακτικές του παρελθόντος της Λευκάδας. Το βιβλίο είναι ένα πόνημα δημόσιας λαογραφίας”. Η Ελένη Ψυχογιού (πρ. Ερευνήτρια Ακαδημίας Αθηνών) γράφει “ ο Παναγιώτης Σκληρός μας καταγράφει τον πλούτο της βιωμένης γνώσης του τόπου του και του τοπικού πολιτισμού των δεκαετιών 1950 – 1970 αναφορικά με τη νήσο της Λευκάδας” και η Διδάκτωρ Βιβή Κοψιδά – Βρεττού επισημαίνει “ έχουμε μια μορφή τεκμηρίων ζωής, που εν μέρει συγγενεύουν με τη φιλολογική βιογραφία και αυτοβιογραφία, αλλά απλώνονται όπως η ίδια η κίνηση της ζωής, σε πολλά και συγγενή μεταξύ τους πεδία”. Στην εισαγωγή ο ίδιος ο Παναγιώτης Σκληρός εξηγεί πώς το 2ο βιβλίο του κυκλοφόρησε αμέσως μετά το πρώτο, με την ελπίδα να μην κουράσει τους αναγνώστες του. Υμνεί και ευχαριστεί την Αλτάνη που του άνοιξε την καρδιά της και μίλησε για τη ζωή της και εξομολογείται πως “όλες οι ιστορίες είναι γραμμένες άμεσα και με αγάπη για εκείνα τα χρόνια που η ζωή κυλούσε πιο ήρεμα, πιο χαρούμενα, με φιλία, με αλληλεγγύη και με τις γειτονιές γεμάτες παιδιά. Δύσκολα χρόνια, αλλά με τη γλυκιά γεύση της πραγματικής αγάπης”.
Ομολογώ πως όσα γράφτηκαν για το πρώτο βιβλίο ισχύουν και για το δεύτερο, με την πρωτοπρόσωπη αφήγηση και το βιωματικό στοιχείο να κυριαρχούν! Ο Παναγιώτης Σκληρός μάς θυμίζει το παρελθόν, μας γνωστοποιεί, ειδικά στους νεότερους, ένα τρόπο ζωής του τόπου του διαφορετικό από το σήμερα (άλλαξαν άλλωστε οι εποχές) και μας προβληματίζει για το μέλλον. Η θεματολογία είναι ευρεία. Ξεχωρίζουν πρόσωπα, τόποι (εξαιρετικές περιγραφές) , ασχολίες, αξίες και προκαταλήψεις, βιωματικές ιστορίες με παραστατικές αφηγήσεις, όπου πάντα αναφέρει το συνομιλητή του ή την πηγή από την οποία πήρε την κάθε πληροφορία. Σε μερικά σημεία μάλιστα λέει ότι μπορεί να μην έχει ολοκληρωθεί η έρευνα , γιατί έχουν εκλείψει οι παλιότεροι.
Ενδεικτικά αναφέρονται : η Αλτάνη και η ζωή της, τα μέσα μεταφοράς και οι δυσκολίες μετακίνησης μέσα και έξω από το νησί, ο Μαρκάς και όσα γίνονταν στη μεριά αυτή της πόλης, τα χασάπικα της Χώρας, ο Νίκος Κατωπόδης (Πανοθώμος) και όλοι όσοι σύχναζαν στο βιβλιοπωλείο (επώνυμοι και μη), η Μαρία Κάλλας, οι εμπειρίες του από την επιστράτευση το 1974, η Ούντρα, τα γαρδέλια, οι καλαθάδες και τα γαλόπουλα της Απόλπαινας , οι φούρνοι (ο νταβάς της Κυριακής), οι ντελάληδες (το κόρνο), τα βάσανα της αρκούδας, ο γύρος του θανάτου, οι μπουρλοτιέρηδες, ο Ζώης ο μάγκας, ο Νιόνιος Κωτσόλος, ο τετραπέρατος Σπυραντώνης, ο μαστρο – Μήτσος, η βόγα, του λιναριού τα πάθη, τα ξόρκια και τα γιατροσόφια, οι γυρολόγοι και η προσφορά τους , η τράπουλα, το ψάρεμα, ο πίσω Μώλος, οι ελιές, η προστασία της μάνας και τέλος η αναφορά σε πάρα πολλούς Λευκαδίτες, μπρανέλους ή μη, που ο καθένας είχε τη δική του δράση και ιστορία.
Αναμφισβήτητα ο λόγος του Παναγιώτη Σκληρού είναι απλός, αποκαλυπτικός, ευθύς, εύληπτος και ειλικρινής. Τον συγχαίρω για τα δύο βιβλία που μας έδωσε, όπως και τις εκδόσεις faggoto και όλους όσοι εργάστηκαν για το καταπληκτικό αποτέλεσμα! Θεωρώ ότι οφείλει να μας χαρίσει όσα δεν έχει καταθέσει και περιμένω το επόμενο βιβλίο του, γιατί όπως αναφέρει “τώρα που έχει αλλάξει ο κόσμος, οι συνήθειες και οι ταχύτητες, αξίζει να δούμε και λίγο πίσω, μήπως και παραλάβουμε καμιά σκυτάλη και δε χαθούμε στο δρόμο με τις μεγάλες ταχύτητες, αυτές που δεν ξέρουμε πού θα μας βγάλουν”.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΙΒΙΤΣΑΝΟΥ – ΝΤΑΝΟΥ
