Να επιλέγουν οι γονείς το σχολείο για τα παιδιά τους ή να τα στέλνουν στο σχολείο της γειτονιάς τους; Αυτό το ερώτημα έθεσε ο κ. Μητσοτάκης ως ένα από τα κεντρικά του προγράμματος της Ν.Δ. για την Παιδεία.

Αν ελευθερία σημαίνει δυνατότητα επιλογών, ποιος θα έλεγε όχι; Η επιλογή σχολείου θα προωθήσει την άμιλλα μεταξύ των σχολείων, θα τα κάνει καλύτερα. Πρόκειται για μια πρακτική που έχει εφαρμοστεί εκτεταμένα σε χώρες όπως η Αγγλία και μαζί με τα κουπόνια εκπαίδευσης, που επιτρέπουν να διαλέξεις δημόσιο ή ιδιωτικό σχολείο, έχουν γίνει η σημαία του νεοφιλελευθερισμού στην εκπαίδευση.

Λίγοι όμως σκέπτονται ότι η αποσύνδεση του σχολείου από την κοινότητα θα σημάνει δυσάρεστη αναστάτωση στην ελληνική κοινωνία.

Τι φταίνε τα δικά μας παιδιά, λένε ακόμη και προοδευτικοί γονείς, να μένουν πίσω στις γνώσεις τους εξαιτίας της παρουσίας στο σχολείο παιδιών με ειδικές ανάγκες, μεταναστόπουλων και προσφυγόπουλων που δεν ξέρουν καλά ελληνικά ή παιδιών με λιγότερα ερεθίσματα από το περιβάλλον τους;

Ενα ακραίο παράδειγμα, από πρόσφατο πραγματικό περιστατικό, είναι οι γονείς σε μεσοαστική συνοικία του νοτιοδυτικού Λονδίνου που ζητούν να γίνει αερογέφυρα ώστε τα παιδιά της μεσαίας τάξης να αποφεύγουν τη συνάντηση και τον συγχρωτισμό τους με τα παιδιά των εργατικών κατοικιών.

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Ν.Δ. είναι ένας σύγχρονος Καιάδας, με σχολεία για τους πολλούς, αφημένα στην τύχη τους, και σχολεία για τους λίγους.

Η κρίση του αναδιανεμητικού ρόλου της εκπαίδευσης, η πεποίθηση δηλαδή ότι η πίτα που θα μοιραστεί στο τέλος της εκπαιδευτικής διαδικασίας δεν φτάνει για όλους, οδηγεί σε αυξανόμενη σκλήρυνση των στρατηγικών επιλογών των ευπορότερων να αποκοπούν από τις «μάζες», διασφαλίζοντας τη δική τους αναπαραγωγή (μέσω συμμετοχής σε κλειστά συστήματα) και καταδικάζοντας ταυτόχρονα τους υπόλοιπους σε γεωμετρικά αυξανόμενη παρακμή.

Γιατί αυτό που παραβλέπουν προτάσεις ελεύθερης επιλογής σχολείου είναι ότι η εξόφθαλμη μεταφορά των κοινωνικών ανισοτήτων στη σχολική πραγματικότητα υπονομεύει πολλαπλασιαστικά το εκπαιδευτικό έργο στο σύνολό του αλλά και την ανθεκτικότητα των κοινοτήτων στις παντοειδείς κρίσεις και διαλυτικές τάσεις.

Τι σχέση μπορεί να έχουν όλα αυτά με την εκπαίδευση; Το «σχολείο της γειτονιάς» είναι παλιά υπόθεση και εγγράφεται ακριβώς στη λογική της θωράκισης της ανθεκτικότητας των κοινοτήτων από την αποσάθρωση που θα συνεπαγόταν μια κρίση.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που τόσο η προβληματική όσο και η εφαρμογή του ξεκίνησε στις ΗΠΑ την περίοδο της μεγάλης οικονομικής κρίσης του Μεσοπολέμου ως μέσο αντιμετώπισης της αποσταθεροποίησης που προκαλούσαν η ανεργία και η μετανάστευση στις βιομηχανικές και εργατικές κυρίως συνοικίες.

Η αποψίλωση των κοινοτήτων από τον νεανικό τους πληθυσμό καθιστούσε δύσκολο τον εκπαιδευτικό προγραμματισμό και κατά συνέπεια τα σχολεία ακολουθούσαν την κοινότητα σε έναν φαύλο κύκλο κρίσης και παρακμής.

Στο κέντρο λοιπόν των αλλαγών που προτάθηκαν ήταν ότι το σχολείο δεν θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται μόνο ως ένας χώρος «παροχής υπηρεσιών», με τη λογική της αγοράς, αλλά ως ένας θεσμός γύρω από τον οποίο δομείται ολόκληρη η κοινότητα, η οποία με τη σειρά της συμμετέχει πολλαπλά στη σχολική διαδικασία.

Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Με απλά λόγια, ότι τα σχολεία μιας γειτονιάς αναπτύσσουν οριζόντιες σχέσεις μεταξύ τους, ότι το σχολείο μετατρέπεται σε πόλο για όλους τους κατοίκους της γειτονιάς, οι οποίοι μπορούν εκεί να δραστηριοποιηθούν οργανώνοντας δραστηριότητες ή συμμετέχοντας σε προγράμματα διά βίου μάθησης, ότι μέσα από τα προγράμματα του σχολείου αναπτύσσονται πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση της επίλυσης τοπικών προβλημάτων ή προκλήσεων.

Σημαίνει επίσης ότι τα σχολεία μετατρέπονται σε αυτόνομες κοινότητες, που επικοινωνούν με το περιβάλλον τους αποτελώντας ζωντανά κύτταρά του.

Για παράδειγμα, η δουλειά που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στα σχολεία στην περιοχή του Σταθμού Λαρίσης με τα παιδιά των μεταναστών στην κατεύθυνση της ένταξής τους, με σεβασμό στη διαφορετικότητα, είναι ενδεικτικό της σύμπραξης αυτής μεταξύ σχολείου, τοπικής κοινότητας και κοινωνίας πολιτών.

Σημαίνει επίσης ότι τα ίδια τα σχολεία ενδυναμώνονται και αναπτύσσουν πρωτοβουλίες που εκπαιδεύουν τα παιδιά ώστε να μην είναι παθητικοί καταναλωτές της γνώσης, αλλά ικανά να αντιμετωπίζουν και να απαντούν στις προκλήσεις του περιβάλλοντος.

Ανάμεσα σε αυτά είναι τόσο το πώς και γιατί έχει επέμβει ο άνθρωπος στο βιωμένο τους περιβάλλον και με ποιες συνέπειες, τι σημαίνει ήπια και φιλική παρέμβαση, αλλά και πώς διαχειριζόμαστε την ανισότητα, τη διαφορετικότητα και τις κρίσεις. Σημαίνει εν τέλει ότι το σχολείο όντως αποτελεί μικρογραφία της κοινωνίας, όχι σε γυάλα, αλλά σε ελεγχόμενη επικοινωνία μαζί της, και ότι μέσα από αυτήν τη διαδικασία προετοιμάζονται οι μελλοντικοί πολίτες.

Και εδώ είναι ίσως το πιο κρίσιμο ερώτημα στο οποίο πρέπει να απαντήσουμε προκειμένου να υπερασπιστούμε το τοπικό σχολείο έναντι της λογικής των αποεδαφοποιημένων αλλαγών και των vouchers παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών: Τι πολίτες θέλουμε να προετοιμάσουμε;

Η μια επιλογή είναι αυτή που μαθαίνει στα παιδιά ότι η διαφορετικότητα είναι πλούτος, ότι η προκοπή είναι συλλογική και όχι ατομική υπόθεση και ότι το ζήτημα είναι να επινοήσουν τους εαυτούς τους ως χρήσιμα μέλη ενός συνόλου. Η άλλη, εκείνη που τους βάζει από τρυφερή ηλικία ενέσεις ανταγωνιστικότητας.

Ζητήματα σαν και αυτά είναι εξαιρετικά κρίσιμα για να μένουν ασχολίαστα. Αυτός είναι ο σκληρός ιδεολογικός πυρήνας της Ν.Δ.

Αιμιλία Σαλβάνου

efsyn.gr